هنگام قدم زدن در بازارهای قدیمی و سنتی ایران به هر گوشه‌ای که نگاه کنید حجره کوچکی را می‌بینید که در آن مردان و زنانی با عشق و هنر مشغول خلق اثری‌اند که حاصل دست‌های هنرمندشان است.
فرقی نمی‌کند به کدام شهر ایران سفر کنید، در هر گوشه از این کشور پهناور هر شهر بنابر ویژگی‌های اقلیمی‌اش صنایع دستی مخصوص خودش را دارد که بسیاری از آن‌ها شهرت جهانی دارند. در دنیای ماشینی امروز، صنایع دستی به زندگی ما لطافت و زیبایی می‌بخشد. صنایع دستی نشان‌دهنده فرهنگ، هنر و تمدن کشورهای مختلف است و در همه جهان محصول‌های متفاوتی را می‌بینید که در نگاه اول متوجه می‌شوید مربوط به کدام نقطه از این دنیای بزرگ است.
صنایع دستی چیست؟
در تعریف صنایع دستی می‌توانیم بگوییم این آثار مجموعه‌ای است که به‌وسیله مواد اولیه بومی با دست و ابزار مورد نیاز ساخته می‌شود. هنرهای دستی هر کشوری نسل به نسل منتقل شده تا به امروز رسیده و به نسل‌های بعدی هم انتقال پیدا خواهد کرد. ساختن صنایع دستی ریشه در تاریخ دارد و نمی‌شود برای پیدایش آن تاریخ دقیقی را مشخص کرد اما به‌مرور زمان اشیاء ساده شکل‌های پیچیده‌تر و زیباتری به خود گرفته‌اند. صنایع دستی فقط برای خرید و فروش نیستند، بلکه می‌توانیم با آن‌ها فرهنگ و تمدن را مبادله کنیم.
شاید نمونه‌های کارخانه‌ای زیادی از انواع مختلف صنایع دستی وجود داشته باشد اما در آثاری که با دست‌های هنرمندان و با ذوق و نگاه هنری ساخته شده است تفاوت‌های زیادی را می‌بینیم که در هیچ‌نمونه کارخانه‌ای و ماشینی دیده نمی‌شود و همین موضوع باعث ارزش و اهمیت محصولات دست‌ساز می‌شود.
روز جهانی صنایع دستی چه روزی است؟
ارزش و اهمیت صنایع دستی در سراسر دنیا بر هیچکس پوشیده نیست، اما بعد از جنگ جهانی دوم بود که اهمیت صنایع دستی بیشتر از قبل و با نگرش فرهنگی و هنری در جهان مورد توجه قرار گرفت. در دهم ژوئن سال ۱۹۶۴ اولین همایش جهانی در زمینه صنایع دستی در شهر نیویورک برگزار شد که در آن هنرمندان، استادها و صنعتگران زیادی از ۴۰ کشور جهان حضور داشتند.
در پایان این همایش «شورای جهانی صنایع دستی» تأسیس شد. دبیرخانه این شورا در شهر آمستردامِ هلند قرار دارد و زیر نظر سازمان یونسکو فعالیت و اهداف زیر را دنبال می‌کند:
۱- به وجود آوردن اتحاد و همبستگی بین صنعتگران جهان
۲- حفظ و تقویت صنایع دستی
۳- تشویق و حمایت هنرمندان و استادکاران در زمینه بالا بردن اطلاعات تخصصی و حرفه‌ای آن‌ها درباره موضوعات فرهنگی کشورهای مختلف که عضو این شورا هستند.
ایران در سال ۱۳۴۷ شمسی یکی از اعضای این شورا شد و فعالیتش را شروع کرد.
شاید جالب باشد اگر بدانید که ایران برای اولین بار پیشنهاد روز جهانی صنایع دستی را در سال ۲۰۱۰ مطرح کرد و با موافقت اعضای دیگر روبه‌رو شد و روز دهم ژوئن برابر با بیستم خرداد به‌عنوان «روز جهانی صنایع دستی» (World Handicrafts Day) انتخاب شد.
صنایع دستی ایران
آبراهام پوپ، تاریخ‌نویس آمریکایی، درباره صنایع دستی ایران می‌گوید: «صنایع دستی ایران، هنرمندانه خلق شده‌اند و هر یک از آن‌ها پیام‌آور عقیده‌ها، سلیقه‌ها، روش‌های زندگی و شخصیت نیاکان مردم این کشور است. صنایع دستی، زبان گویا و روشن تاریخ، تمدن، هویت و هنر ایرانی‌‌هاست».
وقتی قرار است که درباره صنایع دستی ایران صحبت کنیم نمی‌دانیم به کدام‌یک از آن‌ها اشاره کنیم. به هر گوشه از ایران که نگاه کنیم مردمی را می‌بینیم که مطابق با فرهنگ و تاریخشان از نسل‌های پیشین خود هنری را به ارث برده‌اند و هنوز ادامه‌دهنده این راه و صنعت‌اند و چرخه اقتصاد را می‌چرخانند.
از نظر سازمان صنایع دستی در ایران ۳۷۰ رشته صنایع دستی وجود دارد که در ۲۴ دسته قرار می‌گیرند. معروف‌ترین این رشته‌ها شامل بافتنی‌های داری، محصول‌های چرم و پوست، حکاکی روی سنگ، بافتنی، سفالگری، نمدبافی، شیشه‌گری، محصول‌های فلزی و آلیاژی، معرق‌کاری، ساخت زیورآلات، مینا‌کاری، خاتم‌سازی، منبت‌کاری، حصیر‌بافی و کاشی‌کاری می‌شوند.